Eski Ramazanlara Yolculuk: Karagöz ve Hacivat’ın Hikayesi

Gündelik yaşantıya fazla odaklanıp birçok geleneğimizi unutmaktayız. Bunlardan birkaçı da Ramazan gelenekleri. Birçok insan eski Ramazanların özlemini çekiyor. Her sene büyük bir heyecanla Ramazan ayının gelişi bekleniyor. Ramazan ayı geldiğinde, birbirinden güzel hazırlanmış sofralarda iftara davet ediliyoruz. Bir yandan oruçlarımızı açarken diğer yandan aile üyeleriyle keyifle sohbet ediyoruz.

Ramazan ayını eşsiz ve unutulmaz kılan ögelerden belki de en gelenekseli Karagöz ve Hacivat oyunlarıdır. Özellikle eski dönemlerde her gece severek izlenen oyunların,  günümüzde ne yazık ki eskisi kadar etkisi kalmadı. Geçmiş dönemlerde iftardan hemen sonra özellikle çocuklar koşarak Karagöz ve Hacivat gösterisine giderdi. Günümüzde hala bu gölge oyunu sürdürülse de eskisi kadar popüler olmadığı aşikâr. Gelin birlikte bu geleneğimizi, kültürel mirasımızı detaylı olarak inceleyelim.

Karagöz ve Hacivat Oyunu

Ramazan eğlencelerinin vazgeçilmezi, gölge oyunlarının en bilineni Karagöz ve Hacivat’ta, görece bilgisiz ve asabi Karagöz’ün karşısında zeki ve bilgili Hacivat yer alırdı. Bazı anlarda Beberuhi, Tuzsuz Deli Bekir gibi karakterler de oyuna dahil olurdu. Teknolojiden, bilgisayarlardan, telefonlardan uzak olunan o dönemlerde, Karagöz ve Hacivat oyununa büyük değer verilirdi.

Her sanatçı kendi döneminde, Karagöz ve Hacivat gölge oyununa yeni konular eklemiştir. Sanatçılar dönemin şartlarına göre konuları şekillendirirdi.

Karagöz ve Hacivat, ışıklandırma yardımıyla şekillerin beyaz perdeye yansıtılan gölgeleriyle oynanan bir oyundur. Bu gölge oyununda yer alan karakterler şunlardır;

• Zenne(kadın)
• Tuzsuz Deli Bekir(sarhoş)
• Efe(zorba)
• Acem(zengin)
• Himmet Ağa
• Beberuhi(kısa boylu ve aptal)
• Kayserili(pastırmacı)
• Arnavut(bahçıvan)
• Çelebi(genç mirasyedi)
• Arap
• Frenk
• Tiryaki
• Zeybek
• Yahudi (bezirgan)

Karagöz ve Hacivat Oyununun Bölümleri

Osmanlı’nın toplumsal zenginliğini yansıtan Karagöz ve Hacivat toplam 4 bölümden oluşur. Bu bölümler Mukaddime, Muhavere, Fasıl ve Bitiş olarak gruplara ayrılır. Şimdi sırasıyla bu bölümleri inceleyelim.

Mukaddime(Giriş): Karagöz ve Hacivat oyununun ilk kısmıdır. Hacivat, sahneye müzik eşliğinde ve semai okuyarak gelir. Hemen ardından da sahneye Karagöz çıkar ve ikili arasında tartışmalar yaşanmaya başlar.

Muhavere(Söyleşme): Bu kısımda Karagöz ve Hacivat arasında geçen diyaloglar yansıtılır. Muhaverenin maksadı, karakterleri seyircilere tanıtmak. Bu bölüm bitmeden evvel ilk olarak Hacivat daha sonra Karagöz sahneyi terk eder.

Fasıl: Karagöz ve Hacivat oyununun en eğlenceli bölümü budur. Yardımcı karakterlerde oyuna dahil olur.

Bitiş: Tüm bölümler arasında en kısa süren kısım bitiş bölümüdür. Bu bölümde Karagöz Hacivat’a tokat atar. Hacivat, atılan bu tokada sinirlenerek “Yıktın perdeyi eyledin viran, varayım sahibine haber vereyim heman!” diyerek perdeden ayrılır. Karşılıklı atışmalar devam eder. Karagöz ise Hacivat’ın bu lafından sonra Hacivat’ı tehdit eder. Sonraki oyunda Hacivat’ı yakaladığında ona neler yapacağından bahseder. Böylelikle oyunun devamı olacağını ifade eder. Bu şekilde oyun son bulur. Bir sonraki oyunun yeri ve zamanı hakkında bilgiler vererek perdeden ayrılır.