Osmanlı Devletinin son yıllarına doğru kullanılmaya başlanılan demiryolu ulaşımı, o zamanlar Osmanlı Devleti gözetiminde bulunmayıp, zengin kişiler tarafından yap ve işlet prensibi ile sürdürülmekte idi. Daha sonra Cumhuriyetin ilanıyla birlikte çıkarılan bir yasa ile demiryolları devlet eline geçmiştir. Bu durum ile birçok tren garı inşa edilmiş ve Osmanlı zamanından kalan birçok özel gar ise, devlet eline geçmiş ve restore edilmiştir. Tarihin tozlu sayfalarından günümüze kadar gelen birçok tarihi önemi taşıyan, bazıları hala kullanımda olan ve bazıları ise, yorgun düşmüş tren garları bulunmaktadır. Sizlere bu yazımızda tarihin derinlerinden günümüze kadar gelmiş olan 10 tarihi tren garını sunacağız.
Ülkemizde Görülmesi Gereken 10 Tarihi Tren Garı
1. ALSANCAK GARI – İZMİR
Anadolu’da inşa edilmiş olan ilk gar, 1858 yılında yapımına başlanılıp, 1861 yılında yapımı tamamlanmış olan İzmir Alsancak Garı’dır. Yapımından günümüze kadar gelirken birçok değişiklik ve yenileme yaşamış olan yapı, bünyesinde hem gar hem de hastane ve yönetim binası bulundurmaktadır. Avrupa’da görülen birçok istasyonda görülen semaya sahip olan bir özellik göstermektedir.
2. BASMANE GARI – İZMİR
İzmir’in Basmane semtinde bulunan bu gar, İzmir hattının yapımından sonraki aşamalarda tasarlanmıştır. Geniş bir giriş salonuna ve dikdörtgen ile simetrik plan şemasına sahip olan garın cephesi kesme taşlardan oluşmaktadır. Yapım sırasında sivri kemerler yerine yuvarlak ve basık yapıda olan kemerler kullanılmıştır. Basmane Gar’ı üç katlı olarak inşa edilmiştir ve giriş katının üzeri lojman olarak faaliyet göstermektedir. Nostaljik bir atmosfere sahip olan Basmane Gar’ında ki peronların üst tarafı çelik örtüler ile örtülü olmaktadır.
3. HAYDARPAŞA GARI – İSTANBUL
Tarih ve demiryolları denildiği zaman ilk akla Haydarpaşa Tren Garı gelmektedir. Türkiye’de mevcut bulunan bütün gar binaları arasında en görkemli olanı tartışmasız Haydarpaşa Tren Garı olmaktadır. 1908 yılında demiryolları hizmetine sunulmuş olan Haydarpaşa Garı, mimarisinde Alman Rönesans’ından izler barındırmakta ve güçlü bir Alman mimarisi örneği olmaktadır. U şeklinde bir plan şemasına sahip olan gar, beş katlı olarak inşa edilmiştir ve her katın koridor etrafında sıralanmış bürolar bulunmaktadır. Kuzey cephesi yolcu peronlarına bakan garın güney cephesi ise, denize bakmaktadır. Bu özelliğinden de anlaşılacağı üzere kuzey cephesi, güney cephesine nazaran daha sade yapılmıştır. Gösterişli bir yapıya sahip olan Haydarpaşa Tren Garında aynı zamanda çatı katına çıkan odalarda mevcut bulunmaktadır.
4. SİRKECİ GARI – İSTANBUL
Ülkemizde bulunan gar binaları arasında en önemli yere sahip olanı Sirkeci Gar binasıdır. Sirkeci Garı, 1890 yılında inşa edilmiş ve yapıldığı dönemde çok ses getirmiştir. Yapımından sonra Avrupa’da inşa edilen garların hemen hemen hepsi Sirkeci Garı mimarisinden etkilenmiştir. Sirkeci Garı, dikdörtgen şeklinde planlanmış ve her iki girişinde de birer kuleye sahip olmaktadır. Mimarisinde sıklıkla klasik Osmanlı dönemi kubbeleri ve daha ağır başlı süslemeleri kullanılmıştır.
5. KONYA GARI – KONYA
Dikdörtgen olarak planlanmış, iki katlı ve dışa doğru açılan bir giriş alanına sahip olan Konya Garı, aynı zamanda inşa edildiği Ankara ve Eskişehir Gar binalarını andıran bir yapıya sahip olmaktadır. Yine genel olarak bakıldığında sahip olduğu plan Malatya, Kayseri ve Kırklareli gar binaları ile bir uyum göstermektedir. Konya Gar’ının inşasında sadece tuğla, taş ve ahşap malzemeleri kullanılmıştır. Gar ahşap bir çatıya sahip olmaktadır.
6. ADANA GARI – ADANA
Adana Garı, aynı dönemde yapılmış birçok gar ile benzerlik gösterdiği halde yine bazı farklılıklara da sahip olmaktadır. Garın giriş kısmı döneminde yapılan diğer garlar gibi dışa vurgulanacak bir mimariye sahip olmayıp, ahşap malzemeler ile yapılmış payandalar ile kendisine özgü bir tarza sahip olmaktadır. Adana Garı bünyesinde bulundurduğu, ana binası, lojmanlar ve tren bakımları ve tamirlerinin gerçekleştiği atölyeler ile şehrin merkezinde bulunmaktadır. Yapımı 1912 yılında tamamlanmış olan Gar yine nostaljik bir atmosfere sahip olmaktadır.
7. EDİRNE GARI – EDİRNE
Mimarisinde Sirkeci Garından esinlenmiş olduğu kolaylıkla görülen Edirne Garı, tarihimizde önemli mimarlardan birisi olan Mimar Kemalettin Bey tarafından projelendirilmiştir. 1910 yılında inşası tamamlanıp hizmete açılmış olan Edirne Garı, şu anda rektörlük binası olarak kullanılmaktadır. Geleneksel Türk mimarisinin esintilerini üzerinde bolca görebildiğimiz bir binaya sahiptir. Girişinde bulunan taç kapı ile Gar, abartıdan uzak ve sade bir taş işçiliğinin ürünü olarak ortaya çıkmıştır.
8. ANKARA GAZİ GARI – ANKARA
Ülkemizde bulunan gar binaları arasında Ankara Gazi Garı da özel bir konuma sahip olmaktadır. Ülkemizde yine önemli bir mimarlardan birisi olan Burhanettin Tamcı tarafından projelendirilen garın, 1926 yılında inşası tamamlanmıştır. Ankara Gazi Garı, ülkemiz için ulusal mimarlık döneminin ilk örneği olduğundan dolayı önemli bir yere sahip olmaktadır. Diğerlerinden farklı olarak kare şeklinde planlanmış bir giriş alanına sahip olan garın yapımında geleneksel motifler yüz göstermektedir. Gar binasının cephesi Kütahya çinileri ile süslenerek muhteşem bir görsellik ön plana çıkarılmıştır.
9. YENİ ANKARA GARI – ANKARA
Ankara’da döneminde en son yapılan gar olduğundan dolayı yeni gar ismini almış olan Yeni Ankara Garı, 1935 ve 1937 yılları arasında Mimar Ş. Akalın tarafından tasarlanmıştır. Yüksekliği üç kat civarında olan bir giriş bölmesine sahip olan gar, beraberinde planlanmış iki simetrik yan kısma da sahip olmaktadır. Anıtsal sütun düzenine sahip olan bina, doğu ve batı yönlerine doğru uzantı göstermektedir. Ankara’nın tam merkez noktası olan Ulus semtinde günümüzde de kullanımda olan Yeni Ankara Garı, yeni hızlı tren seferlerine de ev sahipliği yapmaktadır.
10. KAYSERİ GARI
Yapımı 1933 yılında tamamlanmış olan Kayseri Garı, bina yapısı olarak birinci ulusal mimarlık dönemini taşımakta olan, anıtsal niteliğe sahip gar yapılarından birisi olmaktadır. Dikdörtgen bir plan şemasına sahip olan gar, bünyesinde lojmanlara da ev sahipliği yapmaktadır. Kayseri Garı Binası, yapı itibari ile tamamıyla o dönemini yansıtmaktadır. Giriş boşluğu mermerden yapılmış olan Kayseri Garı, Osmanlı dekoratif öğelerinin de günümüzde yansıtılan en iyi bina örneğine sahip olmaktadır.
Yorumları Görüntülü
Konya Garı sanıyorum ki bu listeye pek uygun olmamış, hani diğerleri kadar estetik ve tarihi görünmüyor. İzmir Basmane Garı, Ünlü Fransız Mimar Gustave Eiffel tarafından klasist tarzda tasarlanmıştır. Ve kanımca bu önemli bir bilgi ve ayrıntıdır. Galeri için ellerinize sağlık :D